Sexing the Cherry, Jeanette Winterson

Sexing the Cherry

Jeanette Winterson

Lezen is weer smullen voor de lezer  zoals Winterson deze dis opdient.

De vertelling cirkelt om een verhaal over de 12 dansende prinsessen herverteld vanuit een feministische optiek, een vrouwelijke Gulliver en haar geadopteerde zoon, gevonden in de Thames ( Mozes?), met wie de tekst begint ‘My name is Jordan.’ En de tekst eindigt met ‘And even the most solid of things and the most real, the best-loved and well known, are only hand-shadows on the wall. Empty space and point of lights.’ Dit is ontleend aan een informatieve tekst over de ‘Hopi, an Indian tribe, have a language as sophisticated as ours, but no tenses for past, present and future.’ W. onderzoekt op die manier de tijd, demonstreert hoe het bewustzijn verruimt. Materie is plaats, tijd is ruimte. Lichaam is stof, ziel is tijd.  De vertelling doorkruist ruimte en tijd vanuit de zeventiende eeuw, de dood van Charles I en het bewind van Cromwell en de puriteinen ( denk in deze tijd aan IS). Jordan brengt een banaan en een ananas mee van zijn reizen om aan de nieuwe koning aan te bieden. De reuzin verslindt mannen of leert ze mores. Ze heeft dertig honden of meer. Ze is angstaanjagend, maar zorgzaam en bezorgd om haar Jordan die de wereldzeeën over zwerft. Er is ook gelijkenis met de Gargantua en Pantagruel van Rabelais met zijn seksuele grofheden, verre reizen, vreemdsoortigheden en zijn satirisch karakter door de verregaande overdrijving van de reuzin. Winterson herschrijft de patriarchale, paternalistische geschiedenis vanuit het vrouwelijk gezichtspunt, bijna verlekkerd hoe ze de mannen volledig inmaakt,, ridiculiseert, opvreet of verminkt met een vrouwelijke nasmaak als genoegen. De dansende prinsessen zijn de paranimfen in de herschrijving van de macho-geschiedenis. De twee tropische vruchten staan niet alleen symbool voor de beide geslachten maar ook voor de overwinning op de ruimte, de verte. Waarom de zeventiende eeuw met zijn Puriteinen? De stank van de Thames leidt terug naar die tijd. Londen en de Pest en de grote Brand. Taal is het dier dat speelt, dolt, tiert, uitvalt, slaapt, soest in de zon.

Jeanette Winterson Gut Symmetries

Gut Symmetries

Jeanette Winterson

Over dit werk is al veel geschreven. Het is een tekst naar mijn hart, zowel de constructie, de vertelling als ook het flamboyant taalgebruik. Het is een rhapsodische vertelling, waarin alle registers van de taal worden open gezet. De taal is als stuifmeel, waait aan en zaait zich uit. De tekst kenmerkt zich door een ongelooflijke snelheid, die de driehoeksverhouding van één (wetenschaps) man Jove en twee vrouwen, Stella zijn echtgenote en Alice wetenschapper en minnares van beiden een bijna onnavolgbare dynamiek geeft en een kosmische dimensie. Zij ontmoeten elkaar op een cruise, J. en A. houden voordrachten op het schip en plannen een tocht met zijn drieën op een jacht. Seksualiteit en bi-seksualiteit op gelijk nivo. Alice mist de boot, die in zwaar weer komt, waardoor het echtpaar op zee rond dobbert en de man de vrouw belooft de diamant, die haar bij de geboorte in het lijf is meegegeven, terug te geven aan haar familie. In de vertelling verdringt geleidelijk aan het fictionele de realiteit, wat uitzonderlijk en onverklaarbaar is neemt de plaats in van het normale, het gewone van de wereld zoals begrepen vanuit wetenschap en techniek. Het fantastische zaait zich uit! De twee vrouwen zijn de nymfen van Paracelsus, de alchemist die in de proloog wordt opgevoerd. De Tarot kaarten worden als meta-tekst gebruikt, die het de lezer mogelijk maakt ruimte voor zich te scheppen. Er zijn verschillende vertellers, die naar omstandigheden ook in verschillende tijden vertellen, waardoor de lezer een handreiking wordt gedaan zelf betekenis te construeren. Alice speelt de hoofdrol in het vertellen. Ook richt de verteller zich soms rechtstreeks tot de lezer als uitnodiging om zijn visie te delen. Het is een netwerk van subjectieve ervaringen, die elkaar doorkruisen, aanhechten, verknopen en zich ontbreien. Er is geen sprake van een objectieve vertelling en eigenlijk ook niet van een objectief verhaal/story. Het gut-denken loopt parallel aan en is verweven met de grote ideeën over het universum (General Universum Theory, GUT) zoals in de quantum mechanica en in de relativiteitstheorie. De tekst staat vol overpeinzingen over het leven in een dergelijke wereld, die in de greep raakt van het gut-denken. De tekst biedt een bijna ongbegrensde ruimte voor eigen verhalen van de lezer. Ronduit verbijsterend verbeeldingrijk.

Gonçalo M.Tavares, Jerusalem

Titel: Jerusalem

Auteur: Gonçalo  M. Tavares

Vertaler: Anna Kushner

5 maart 2015

Dit is het eerste werk van deze Portugese schrijver, dat ik lees, terwijl hem al in 2005 de literaire Saramago Prijs werd toegekend. Persoonlijk zet ik hem in het rijtje Portugese schrijvers Fernando Pessoa, Antonio Lobo Antunes en Saramago.

In de vroege ochtend  dwalen vijf mensen, die de slaap niet kunnen vatten, in een onbekende stad rond een kerk waar ze elkaar tegenkomen. Theodor Busbeck, de psychiater, op zoek naar seks,  Mylia zijn gescheiden vrouw uit een psychiatrische inrichting, Ernst Spengler, de verwekker van haar kind Kaas, dat de oude ex-echtgenoot Theodor opvoedt en Hinnerk Obst, de kinderlokker met een geweer. Zij hebben allen hun eigen verhaal, angsten, pijnen, obsessies, verbeelding en ‘honger’ die staat voor lust, drang en instinct. Hun levens raken verstrengeld, vervormd, verwond en vertroebeld. Het zijn geisoleerde mensen, die op een wonderlijke, vaak beangstigende manier met elkaar verkeren. De gebeurtenissen spelen zich hoofdzakelijk af in de inrichting. Ernst Spengler en Mylia verwekken in de inrichting hun zoon Klaas, die geadopteerd wordt. Het is ook de plek waar Mylia zonder haar instemming wordt gesteriliseerd. Later keren beiden terug in de samenleving, in de onbekende stad.

Busbeck schrijft intussen aan een historie van de horror, onderzoekend of de mensheid een cyclus van gruweldaden doormaakt waarbij op den duur een evenwicht ontstaat tussen volken of landen op het punt van het verrichten en ondergaan van gruwelen. Het onderzoek van de historie leidt wellicht tot een instrument met voorspellende waarde voor de verdeling van gruweldaden over de aarde in de toekomst. Een  onderzoek naar de objectieve geschiedenis van de horror. Hoofdstuk XV heet Europa 02 en schetst het ongrijpbare van de horror. De andere hoofdstukken dragen alle de namen van de personen over wie daar geschreven wordt.

Tegelijkertijd bedrijven en ondergaan alle personen in hun eigen leven ellende, die tot hun psychische verwringing leidt, ook in het leven van Gompertz, de directeur psychiater van de inrichting, die in status en voornaamheid de rivaal is van Busbeck en natuurlijk de beroepmatige onderdrukker of kweller is van de patienten zoals  o.a. Mylia en Spengler.

De kracht van Jerusalem ligt in de understanding die de lezer krijgt voor de geestelijke verwringing, in het begrip voor het afwijkende psychisch leven van de hoofdpersonen. Het kenmerkt zich door een voortdurende spanning, die ook weer telkens wordt onderbroken doordat wordt omgeschakeld naar het levensverhaal van een andere persoon. De verhalen lopen door elkaar, stoppen, worden hernomen en vormen geleidelijk aan als losse draden een stevige streng, waarin ook de lezer gewikkeld wordt. De personen bewegen onvermijdelijk in de richting van een dramatische ontknoping, wanneer ze uiteindelijk op die vroege ochtend in de onbekende stad elkaar tegen het lijf lopen. Is de verdwazing in het begin van het verhaal ogenschijnlijk toeval, het blijkt de kiem van het noodlot in zich te dragen.

De losse structuur van het verhaal en de tegelijkertijd strakke en eenvoudige verteltrant creëren een soort ongrijpbaar realisme mede ook dankzij de verweving van de zgn objectieve geschiedenis van de horror en de aangrijpende absurditeit van de persoonlijke levens. Daarmee is het een eigentijds werk, een moderne roman van de vervreemding, die binnen en buiten de inrichting niet veel verschilt.

N.B. Het is beklemmend te ontdekken dat de nacht van 29 mei in Jerusalem ook in de novelle Charlie Bloem( van mijn hand) een keerpunt is, dat daar gekoppeld is aan de datum van de aanslag in Praag op Heydrich, de organisator van de holocaust. Ik las Jerusalem nadat ik Charlie Bloem bij lulu.com had uitgegevenhttp://www.lulu.com/shop/derk-cools/charlie-bloem/paperback/product-21901486.html en in de maand februari interviews in lokale kranten had gegeven. Beklemmend blijft het.