Patrick Modiano

DORA BRUDER

Patrick Modiano

Dora Bruder

Gallimard 1997

Ik heb het boek destijds gemist. In 1994 was ik gemigreerd naar Curacao, een nieuw leven begonnen, maar het verleden laat zich niet geheel uitwissen zo min als het zich feilloos laat herinneren. Reconstrureren aan de hand van herinneringen, dat doet Modiano in zijn Dora Bruder, het opstandige , Joodse meisje dat, 15/16 jaar oud,  in 1942 een paar dagen verdwijnt, weer opduikt, verdwijnt en tenslotte naar Auschwitz wordt getransporteerd en niet meer terugkomt zoals haar Joodse vader uit Wenen en haar Joodse moeder uit Boedapest. De roman is geschreven als een zoektocht naar Dora, een historisch onderzoek, haar biografie, een topografische verkenning van Parijs, een geheugen-oefening naar Dora, haar ouders, haar leven, naar de feiten, de omstandigheden en de medeplichtigheid van politie en handlangers, anti-semieten, opportunisten.  Dora is  het rebelse meisje dat ontsnapt aan haar opvoeders, aan de kostschool en de burokratische instanties.  De zoektocht van haar vader leidt tot haar opsporing en de ondergang van het gezin. Ze is het meisje dat weg loopt, uit het beeld loopt, eerst door haar vader gezocht en later door de schrijver terug gebracht.  Maar ook de missie van de schrijver haar te achterhalen en hopelijk terug te brengen mislukt. Met beklemmende precisie wordt Dora uit de straten van Parijs, uit de administratieve registers tevoorschijn gehaald, haar leven gereconstrueerd  aan de hand van een steeds grotere collective van feitelijke data.  Maar al doende ontsnapt Dora telkens weer  aan de speurzin van de ouders en van de schrijver. En tegelijkertijd wordt het beeld van de verdwijnende Dora concreter, nauwkeuriger omlijnd, wordt zij ingesloten in het web van steeds meer informatie over haar preciese doen en laten, de plekken waar ze kan zijn geweest of gesignaleerd. Uiteindelijk ontsnapt ze onderweg naar haar ondergang aan de schrijver, de burokraten en instanties tijdens haar kortstondige verdwijningen, die voor altijd geheim blijven en mee op transport gaan. De stipte en strikte verzameling van informatie weerspiegelt de nauwgezetheid waarmee de Nazi’s en hun Franse handlangers in de politie tewerk gingen. De zoektocht naar het verleden is evenals het herinneringsproces beklemmend en obessioneel door de vasthoudendheid, waarmee Dora wordt gevolgd, haar sporen worden nagetrokken alsof zij daardoor alsnog haar lot zou kunnen ontlopen, waartoe haar tijdelijke verdwijningen lijken te willen verleiden. Waarom zou Dora niet definitief kunnen ontsnappen aan de vervolging als het haar soms wel lukt even uit het beeld van haar ouders en de autoriteiten te verdwijnen? Deze valse hoop is de motor van de roman, die tegelijkertijd door het niet-aflatende herinneringswerk de tijdelijke verdwijningen ongedaan wil maken. Hoe meer informatie hoe sterker de realiteit zich terugtrekt, ontglipt. Het onbegonnen werk.  Hoewel de fatale afloop eigenlijk al vast staat,  weet Modiano de lezer te binden aan de zoektocht zelf, stap voor stap, voetje voor voetje, door de straten van Parijs, in de metrostations,  langs de hotels waar ze hebben gewoond, de huizen en straten die zijn gesloopt, voorbij aan de bordjes verboden toegang op deze lege plekken, die herinneren aan Dora’s kortstondige verdwijningen, nog steeds ongewild tekens van valse verwachtingen dat het eens...  Doorheen de roman schemert het trauma van de schuld, waaraan geen mens kan ontsnappen.